مقـدمـه
وَقَضى رَبُّکَ اَلاَّ تَعْبُدُوا اِلاَّ اِیّاهُ وَبِالْوالِدَیْنِ
اِحْسانا اِمّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَکَ الْکِبَرَ اَحَدُهُما، اَوْ کِلاهُما
فَلا تَقُلْ لَهُما اُفٍّ وَلا تَنْهَرْهُما وَقُلْ لَهُما قَوْلاً
کَریما...
و خداى تو حکم فرموده که، هیچ کس را جز او نپرستید و به پدر و مادر نیکى
کنید اگر هر دو یا یکى از آنها به پیرى برسند (که موجب رنج و زحمت باشند)
زنهار کلمه اى که رنجیده خاطر شوند مگو و کمترین آزار به آنان مرسان و با
ایشان با احترام و بزرگوارانه سخن بگو.
و همیشه پر و بال تواضع و تکریم
را با کمال مهربانى نزدشان بگستران و بگو: پروردگارا، به پدر و مادرم رحمت
و مهربانى فرما، آنگونه که آنان مرا در کوچکى تربیت کردند.
گرچه هستى ما از خداست، لیکن سبب زندگى و وجود ما، پدر و مادر است و ما
شاخه اى از وجود این دو عزیزیم و میوه اى از بوستان محبّت و تربیت و مهر و
عاطفه بى نظیر پدر و مادریم.
انسان فراموشکار، وقتى به قدرت و موقعیتى رسید، دوران عجز و کوچکى خویش را
از یاد مى برد و پدر و مادر و زحمات طاقت فرساى آنان را فراموش مى کند، و
چه ناسپاسى و کفرانى بدتر از این؟
انسانیّت و اخلاق ایجاب مى کند که پاسدار این دو گوهر باشیم و در حال
حیاتشان از نیکى و احسان و پس از مرگشان از صدقات و یاد نیک غفلت نکنیم. ما
امتداد وجودى والدین خودیم و فرزندان ما تدوام وجود مایند، چگونگى برخورد
ما با پدر و مادر و احترام و نیکى ما به آنان سبب مى شود: که فرزندان ما
نیز در نسل آینده، حق شناس و قدردان و نیکوکار به بار آیند. فرزندان ما
همانگونه خواهند بود که ما با والدین خویش رفتار مى کنیم.
بارى ... اداى حقّ والدین و انجام سپاس زحمات آنان نیز مانند حقّ خدا و
شکر نعمتهایش از عهده توانائى ما خارج است و تنها باید زبان به عجز بگشائیم
و بال تواضح و فروتنى به زیر پاى آندو فرشته بگستریم.
با اینحال، توجّه به مقام پدر و مادر و شناخت قدر و منزلت آنان نزد خداوند، زمینه اداى بخشى از حق بزرگ آنان را فراهم مى سازد.
روایاتى که در این مجموعه چهل حدیث والدین مطالعه مى کنید، ما را با گوشه اى از وظایف خود در برابر والدین آشنا مى کند.
توفیق الهى یارمان باد که از نیکو کاران به پدر و مادر خویش به حساب آئیم چرا که رضایت خدا در رضایت آنان است.
خدایا! ما را قدردان زحمات پدر و مادر بگردان.
خدایا! ما را به تربیت نسلى با ایمان و حق شناس و پاکدل و نیکوکار موفق بدار.
بزرگترین واجب
1 قَالَ اَمیرُ الْمُؤْمِنینَ عَلِىٌّ علیه السلام: بِرُّ الوالِدَیْنِ اَکْبَرُ فَریضَةٍ.
امیرالمؤمنین على علیه السلام فرمود: بزرگترین و مهمترین تکلیف الهى نیکى به پدر و مادر است.
برترین اعمال
2 قَالَ الصّادِقُ علیه السلام: اَفْضَلُ الْأَعْمالِ اَلصَّلاةُ لِوَقْتِها، وَبِرُّ الْوالِدَیْنِ وَالْجِهادُ فِى سَبیلِ اللّهِ.
امام صادق علیه السلام فرمود: برترین کارها عبارتست از: 1 ـ نماز در وقت 2 ـ نیکى به پدر و مادر 3 ـ جهاد در راه خدا.
اُنس با پدر و مادر
3 ... فَقالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله : فَقَرَّ مَعَ والِدَیْکَ فَوَالَّذىِ نَفْسِى بِیَدِهِ لاَُنْسُهُما بِکَ یَوْما وَلَیْلَةً خَیْرٌ مِنْ جِهادِ سَنَةٍ.
مردى خدمت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آلهآمد و گفت: پدر و مادر پیرى دارم که به خاطر اُنس با من مایل نیستند به جهاد بروم، رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: پیش پدر و مادرت بمان، قسم به آنکه جانم در دست اوست اُنس یکروز آنان با تو از جهاد یکسال بهتر است. (البته در صورتى که جهاد واجب عینى نباشد)
محبوبترین کـارها
4 عَنْ اِبْنِ مَسْعُودٍ قالَ:
سَئلْتُ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله: اَىُّ الاَْعْمالِ اَحَبُّ
اِلَى اللّهِ عَزَّوَجَلَّ؟ قالَ: اَلصَّلاةُ لِوَقْتِها، قُلْتُ ثُمَّ
اَىُّ شَیْى ءٍ؟ قالَ: بِرُّالْوالِدَیْنِ، قُلْتُ: ثُمَّ اَىُّ شَیْى ءٍ؟
قالَ: اَلْجِهادُ فِى سَبیلِ اللّهِ.
ابن مسعود مى گوید: از پیامبر گرامى صلی الله علیه و آلهسؤال کردم محبوبترین کار پیش خدا کدام است؟ فرمود: نماز در وقت، گفتم: بعد از آن چه چیز؟ فرمود: نیکى به پدر و مادر، گفتم: بعد از آن چه چیز، فرمود: جهاد در راه خدا.
نگاه به پـدر و مـادر
5 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
ما وَلَدٌ بارٌّ نَظَرَ اِلى اَبَوَیْهِ بِرَحْمَةٍ اِلاَّ کانَ لَهُ
بِکُلِّ نَظْرَةٍ حِجَّةٌ مَبْرُورَةٌ فَقالُوا: یا رَسُولَ اللّهِ وَاِنْ
نَظَرَ فِى کُلّ یَوْمٍ مِائَةَ نَظْرَةٍ؟ قالَ: نَعَمْ اللّهُ اَکْبَرُ
وَاَطْیَبُ.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر فرزند نیکوکارى که با مهربانى به پدر و مادرش نگاه کند در مقابل هر نگاه، ثواب یک حجّ کامل مقبول باو داده مى شود، سؤال کردند، حتى اگر روزى صد مرتبه به آنها نگاه کند؟ فرمود: آرى خداوند بزرگتر و پاکتر است.
عظمت پـدر و مـادر
6 عَنْ اَبى الْحَسَنِ الرِّضا علیه السلام قالَ:
اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ اَمَرَ بِثَـلاثَةٍ مَقْرُونٌ بِها ثَـلاثَةٌ
اُخْـرى: اَمَرَ بِالصَّلاةِ وَالزَّکاةِ، فَمَنْ صَلّى وَلَمْ یُزَکِّ
لَمْ تُقْبَلْ مِنْهُ صَلاتُهُ وَاَمَرَ بِالشُّـکْرِلَهُ
وَلِلْـوالِـدَیْنِ، فَمَـنْ لَمْ یَشْـکُرْ والِدَیْهِ لَمْ یَشْـکُرِ
اللّهَ، وَاَمَرَ بِاِتّقـاءِ اللّهِ وَصِلَةِ الرَّحِـمِ، فَمَنْ لَمْ
یَصِـلْ رَحِـمَهُ لَمْ یَـتَّقِ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ.
امام رضا علیه السلام فرمود: خداوندمتعال فرمان داده سه چیز همراه سه چیز دیگر انجام گیرد:
1 ـ به نماز همراه زکات فرمان داده است، پس کسى که نماز بخواند و زکات نپردازد نمازش نیز پذیرفته نمى شود.
2 ـ به سپاسگزارى از خودش و پدر و مادر فرمان داده است، پس کسى که از پدر و مادرش سپاسگزارى نکند، خدا را شکر نکرده است.
3 ـ به تقواى الهى فرمان داده و به صله رحم، پس کسى که صله رحم انجام ندهد تقواى الهى را هم بجا نیاورده است.
احترام پـدر و مـادر
7 قالَ الصادِقُ علیه السلام:
بِرُّ الْوالِدَیْنِ مِنْ حُسْنِ مَعْرِفَةِ الْعَبْدِ بِاللّهِ اِذْ لا
عِبادَةَ اَسْرَعُ بُلُوغا بِصاحِبِها اِلى رِضَى اللّهِ مِنْ حُرْمَةِ
الْوالِدَیْنِ الْمُسْلِمَیْنِ لِوَجْهِ اللّهِ تَعالى.
امام صادق علیه السلام فرمود: نیکى به پدر و مادر نشانه شناخت شایسته بنده خداست. زیرا هیچ عبادتى زودتر از رعایت حرمت پدر و مادر مسلمان به خاطر خدا انسان را به رضایت خدا نمى رساند.
اطـاعـت از والـدین
8 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ اَصْبَحَ مُطیعالِلّهِ فِى الْوالِدَینِ اَصْبَحَ لَهُ بابانِ مَفْتُوحانِ مِنَ الْجَنَّةِ وَاِن کانَ واحِدا فَواحدا.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که دستور الهى را در مورد پدر و مادر اطاعت کند، دو درب از بهشت برویش باز خواهد شد، اگر فرمان خدا را در مورد یکى از آنها انجام دهد یک درب گشوده مى شود.
ارزش اطاعت از پـدر و مـادر
پرداخت بدهى والـدیـن
10 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ حَجَّ عَنْ والِدَیْهِ اَوْ قَضى عَنْهُما مَغْرَما بَعَثَهُ اللّهُ یَوْمَ الْقیامَةِ مَعَ الاَْبْرارِ.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسـى کـه به نـیّت پـدر و مادرش حجّ انجام دهد یا بدهکارى آنها را بپردازد خداونـد او را در روز قیامت با نیکان برمى انگـیزد.
خشنودى پـدر و مـادر
11 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ اَرْضى والِدَیْهِ فَقَدْ اَرْضَى اللّهَ وَمَنْ اَسْخَطَ والِدَیْهِ فَقَدْ اَسْخَطَ اللّهَ.
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: آنـکه پـدر و مـادرش را خشـنود کـند، خـدا را خشـنود کـرده و کـسى که پدر و مـادر خودرا به خشم آورد، خدا را به خشم آورده است.
عاقبت نیکى به پـدر و مـادر
12 عَنْ الصّادِقِ علیه السلام قالَ:
بَیْنا مُوسَى بْنِ عِمْرانَ یُناجى رَبَّهُ عَزَّوَجَلَّ اِذْ رَأى
رَجُلاً تَحْتَ عَرْشِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ فَقالَ: یا رَبِّ مَنْ هذَا
الَّذى قَدْ اَظَلَّهُ عَرْشُکَ؟ فَقالَ: هذا کانَ بارّا بِوالِدَیْهِ،
وَلَمْ یَمْشِ بِالنَّمَیمَةِ.
امام صادق علیه السلام فرمود: هنگامى که حضرت موسى علیه السلاممشغول مناجات با پروردگارش بود، مردى را دید که در زیر سایه عرش الهى در ناز و نعمت است، عرض کرد: خدایا این کیست که عرش تو بر او سایه افکنده است؟ خداوند متعال فرمود: او نسبت به پدر و مادرش نیکوکار بود و هرگز سخن چینى نمى کرد.
سفر براى نیکى به پـدر و مـادر
13 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: سِرْ سَنَتَیْنِ بِرَّوالِدَیْکَ، سِرْسَنَةً صِلْ رَحِمَکَ.
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: دو سال راه برو به پدر و مادرت نیکى کن، یکسال راه برو و صله رحم انجام بده، (یعنى اگر پدر و مادرت در فاصله دورى هستند که دو سال باید راه بروى تا به آنها برسى و نیکى کنى ارزش دارد).
پـدر و مـادر و افزایش عُـمر و روزى
14 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: مَنْ اَحَبَّ اَنْ یُمَدَّلَهُ فِى عُمْرِهِ وَاَنْ یُزادَ فِى رِزْقِهِ فَلْیَبِرَّ والِدَیْهِ وَلْیَصِلْ رَحِمَهُ.
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: کسى که دوست دارد عمرش طولانى و روزیش زیاد شود، نسبت به پدر و مادرش نیکى کند و صله رحم بجاى آورد.
آثار نیکى به پـدر و مـادر
15 عَنْ حَنّانِ بْنِ سُدَیْرقالَ:
کُنّا عِنْدَ اَبِى عَبْـدِاللّهِ علیه السلاموَفـینا مُیَـسِّرٌ
فَذَکَـرُوا صِـلَةَ الْقَـرابَةِ فَقالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام:
یا مُیَـسِّرُ قَدْ حَـضَرَ اَجَلُـکَ غَیْـرَ مَرَّةٍ وَلامَرَّتَیْنِ،
کُلُ ذلِکَ یُؤَخِّرُاللّهُ اَجَـلَکَ، لِصِلَتِکَ قَرابَتَکَ، وَاِنْ
کُنْتَ تُریدُ اَنْ یُزادَ فِى عُمْرِکَ فَبِرَّ شَیْخَیْکَ یَعْـنِى
اَبَوَیْکَ.
حنان بن سُدیر مى گوید: در حضور امام صادق علیه السلامبودیم که مُیّسِر هم در میان ما بود، از رابطه خویشاوندى سخن به میان آمد، امام صادق علیه السلام فرمود: اى مُـیَسِّر چـند بار اجل و مرگ تو فـرا رسـیده و هـر بار خـداوند آنـرا بخـاطر صِله رحم با خویشاوندانت تأخیر انداخته اسـت، اگر مى خواهـى خداوند عمر تو را زیاد کند به پدر و مادرت نیکى کن.
اوّل نیکى به مـادر
16 عَنْ اَبِى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ:
جاءَ رَجُلٌ اِلَى النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله فَقالَ: یا رَسُولَ
اللّهِ مَنْ اَبِرُّ؟ قالَ: اُمَّکَ، قالَ: ثُمَّ مَنْ؟ قالَ: اُمَّکَ،
قالَ: ثُمَّ مَنْ؟ قالَ: اُمَّکَ، قالَ: ثُمَّ مَنْ؟ قالَ: اَباکَ.
امام صادق علیه السلام فرمود: مردى خدمت پـیامبر صلی الله علیه و آله آمد و گـفت: اى رسول خدا به چه کسى نیکى کنم؟ فرمود: به مـادرت، عـرض کرد، بعـد از او بـه چه کسى؟ فـرمود: به مادرت، گفت: سپس به چه کسى؟ فرمود: به مادرت سـؤال کرد: سپس به چه کسى؟ فـرمود: به پـدرت؟
نتیجه نیکى به پـدر و مـادر
17 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ: بِرُّوا آباءَکُمْ یَبِرُّکُمْ اَبْناءُکُمْ، عَفُّوا عَنْ نِساءِ النّاسِ تُعَفُّ نِسائُکُمْ.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: به پدرانتان نیکى کنید تا فرزندانتان به شما نیکى کنند، از زنان مردم چشم پوشى کنید تا دیگران نسبت به زنهاى شما چشم پوشى کنند.
حـقّ پـدر
18 عَنْ اَبِى الْحَسَنِ مُوسى علیه السلام قالَ:
سَأَلَ رَجُلٌ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله: ما حَقُّ الْوالِدِ
عَلى وَلَدِهِ؟ قالَ: لایُسَمّیهِ بِاسْمِهِ، وَلایَمْشى بَیْنَ یَدَیْهِ،
وَلایَجْلِسُ قَبْلَهُ وَلایَسْتَسِبُّ لَهُ.
از امام کاظم علیه السلامنقل شده که فرمود: مردى از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله سؤال کرد: حقّ پدر بر فرزند چیست؟ حضرت فرمود: 1 ـ او را با نام صدا نکند 2 ـ در راه رفتن از او جلو نیفتند. 3 ـ قبل از او ننشیند 4 ـ کارى انجام ندهد که مردم پدرش را فحش بدهند.
عبادت در نگاه
19 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: نَظَرُ الْوَلَدِ اِلى وَالِدَیْهِ حُبّا لَهُما عِبادَةٌ.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: نگاه محبت آمیز فرزند به پدر و مادرش عبادت است.
رفتار با والدین
20 عَنْ اَبِى وَلاّدِ الْحَنّاطِ قالَ:
سَاَلْتُ اَبا عَبْدِاللّهِ علیه السلامعَنْ قَوْلِ اللّهِ:
«وَبِالْوالِدَیْنِ اِحْسانا» فَقالَ: اَلاِْحْسانُ اَنْ تُحْسِنَ
صُحْبَتَهُما وَلا تُکُلِّفَهُما اَنْ یَسْأَلاکَ شَیْئا هُما یَحْتاجانِ
اِلَیْهِ.
اَبى وَلاّد مى گوید: معناى آیه «وَبِالْوالِدَیْنِ اِحْسانا» را از امام صادق علیه السلام پرسیدم، فرمود: احسان به پدر و مادر اینست که رفتارت را با آنها نیکو کنى و مجبورشان نکنى تا چیزى که نیاز دارند از تو بخواهند. «یعنى قبل از درخواست آنان نیازشان را برطرف کنى».
وظیفه در برابر والدین
21 قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام:
لاتَمْلَأْ عَیْنَیْکَ مِنَ النَّظَرِ اِلَیْهِما اِلاّ بِرَحْمَةٍ
وَرِقَّةٍ، وَلا تَرْفَعْ صَوْتَکَ فَوْقَ اَصْواتِهِما، وَلا یَدَیْکَ
فَوْقَ اَیْدِیهِما وَلا تَتَقَدَّمْ قُدّامَهُما.
امام صادق علیه السلام فرمود: چشـمهایت را جـز از روى دلسـوزى و مهربـانى با پـدر و مادر خیـره مـکن و صـدایت را بلندتر از صـداى آنها نـکن دسـتهایت را بالاى دسـتهاى آنها مـبر، و جـلوتر از آنـان راه مرو.
نیابت از پـدر و مـادر
22 قالَ اَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام:
ما یَمْنَعُ الرَّجُلَ مِنْکُمْ اَنْ یَبِرَّ والِدَیْهِ حَیَّیْنِ اَوْ
مَیِّتَیْنِ، یُصَلِّىَ عَنْهُما وَیَتَصدَّقَ عَنْهُما وَیَحِجَّ عَنْهُما
وَلَهُ مِثْلُ ذلِکَ، فَیَزیدُهُ اللّهُ(عزَّوجَلَّ) بِبِرِّهِ وَصَلاتِهِ
خَیْرا کَثیرا.
امام صادق علیه السلام فرمود: چه چیز مانع شخص مى شود وقتى که پدر و مادرش زنده یا مـرده اند به آنـها نـیکى کند، باین صـورت که به نـیّت آنهـا نـماز بخواند، صـدقه بـدهد، حـجّ بجـا بیاورد و روزه بـگیرد، زیـرا اگر چنـین کنـد ثـواب آنـها به پـدر و مـادر مى رسـد و بـه خـود شخص هم هـمانقـدر ثواب داده مى شود، به علاوه خداوند متعال به واسـطه کارهاى نـیک و نـماز او خیر زیـادى به او عـطا مى کند.
نیکى به والـدین بـد
23 عَنْ اَبِى جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ:
ثَلاثٌ لَمْ یَجْعَلِ اللّهُ (عَزَّوَجَلَّ) لاَِحَدٍ فِیهِنَّ رُخْصَةً
اَداءُ الاَْمانَةِ اِلَى الْبَرِّ وَالْفاجِرِ وَالْوَفاءُ بِالْعَهْدِ
لِلْبَرِّ وَالْفاجِرِ وَبِرُّ الْوالِدَیْنِ بَرَّیْنِ کانا اَوْ
فاجِرَیْنِ.
امام باقر علیه السلام فرمود: در سه چیز خداوندمتعال به احدى اجازه ترک آنها را نداده است.
1 ـ اداى امانت به مرد نیکوکار و فاسق.
2 ـ وفاى به عهد و پیمان نسبت به نیکوکار و فاسق.
3 ـ نیکى به پدر و مادر، نیکوکار باشند یا فاسق و لااُبالى.
برخورد با پـدر و مـادر مُشـرک
24 فِیما کَتَبَ الرِّضا علیه السلاملِلْمَأْمُونِ: بِرُّ الْوالِدَیْنِ وَاجِبٌ، وَاِنْ کانا مُشْرِکَیْنِ وَلاطاعَةَ لَهُما فِى مَعْصِیَةِ الْخالِقِ.
در نوشته حضرت رضا علیه السلامبه مأمون آمده که: نیکى به پدر و مادر واجب و لازم است اگر چه مشرک و کافر باشند، ولى در معصیت خدا نباید اطاعتشان کرد.
زیـارت قـبر والـدین
25 عَنْ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ: مَنْ زارَ قَبْرَ والِدَیْهِ اَوْ اَحَدِهِما فِى کُلِّ جُمُعَةٍ مَرَّةً غَفَرَاللّهُ لَهُ وَ کَتَبَ بِرّا.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: کسى که قبر پدر و مادر یا یکى از آندو را در هر جمعه یکبار زیارت کند خداوند او را مى بخشد و او را نیکوکار مى نویسد.
بهشت و نیکى به والـدین
26 عَنْ اَبِى الْحَسَنِ علیه السلام قالَ:
قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: کُنْ بارّا وَاقْتَصِرْ عَلَى
الْجَنَّةِ وَاِنْ کُنْتَ عاقّا فَاقْتَصِرْ عَلَى النّارِ.
از امام رضا علیه السلام نقل شده که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: نسبت به پدر و مادر نیکوکار باش تا پاداش تو بهشت باشد ولى اگر عاقّ آنها شوى جهنّمى خواهى بود.
نگاه تیز به پـدر و مـادر
27 عَنْ اَبِى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ:
لَـوْ عَـلِمَ اللّهُ شَیْـئا اَدْنـى مِنْ اُفٍّ لَنَـهى عَـنْهُ،
وَهُـوَ مِنْ اَدْنـَى الْـعُقُوقِ وَمِنَ الْعُـقُوقِ اَنْ یَنْـظُرَ
الرَّجُـلُ اِلى والِـدَیْهِ فَـیُحِـدَّ النَّظَـرَ اِلَیْهِما.
امام صادق علیه السلام فرمود: اگر خداوند چیزى کمتر از اُف (اوه) گفتن سراغ داشت از آن نهى مى کرد: و اُف گفتن از کمترین مراتب عاق شدن است. نوعى از عاق شدن اینست که انسان به پدر و مادرش تیز نگاه کند. (خیره شود).
نگاه خشم آلود به پـدر و مـادر
28 عَنْ اَبِى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ: مَنْ نَظَرَ اِلى اَبَوَیْهِ نَظَرَ ماقِتٍ، وَهُما ظالِمانِ لَهُ، لَمْ یَقْبَلِ اللّهُ لَهُ صَلاةً.
امام صادق علیه السلام فرمود: کسى که از روى نفرت به پدر و مادرش که باو ستم کرده اند نگاه کند، نمازش در درگاه الهى پذیرفته نمى شود.
غمگین کردن پـدر و مـادر
نتیجه بىادبى بـه والـدین
30 عَنْ اَبِى جَعْفِرٍ علیه السلام قالَ:
اِنَّ اَبِى نَظَرَ اِلَى رَجُلٍ وَمَعَهُ اِبْنُهُ یَمْشِى وَالاِْبْنُ
مُتَّکِى ءٌ عَلى ذِراعِ الاَْبِ، قالَ: فَما کَلَّمَهُ اَبى مَقْتا لَهُ
حَتّى فارَقَ الدُّنْیا.
امام صادق علیه السلام فرمود: پدرم مردى را دید که پسرش همراهش راه مى رفت و به بازوى پدر تکیه کرده بود، (وقتى این جریان را دید) تا زنده بود از روى ناراحتى و خشم با او صحبت نکرد.
درگیرى با پدر
محرومیّت عـاقّ والـدین
32 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله:
اِیّاکُمْ وَعُقُوقَ الْوالِدَیْنِ، فَاِنَّ رِیحَ الْجَنَّةِ تُوجَدُ
مِنْ مَسیرَةِ اَلْفَ عامٍ وَ لایَجِدُها عاقٌّ وَلاقاطِعُ رَحِمٍ.
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمود: از عاقّ والدین شدن بپرهیزید، زیرا با اینکه بوى بهشت از مسافت هزار سال به مشام مى رسد، عاق والدین و کسى که قطع رحم کند آن بو را احساس نخواهد کرد. (یعنى بیش از هزار سال از بهشت فاصله دارد.)
بدبختى عـاقّ والـدین
33 عَنِ الصّادِقِ علیه السلام قالَ: لایَدْخُلُ الْجَنَّةَ الْعاقُّ لِوالِدَیْهِ وَ الْمُدْمِنُ الْخَمْرِ وَ الْمَنّانُ بِالْفِعالِ لِلْخَیْرِ اِذا عَمِلَهُ.
امام صادق علیه السلام فرمود: عاقّ والدین و شرابخوار و انسان خیّر منت گذار وارد بهشت نمى شوند.
عاقبت عـاقّ والـدین
34 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: اَرْبَعَةٌ لایَنْظُرُ اللّهُ اِلَیْهِمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ، عاقٌ وَ مَنّانٌ وَ مُکَذِّبٌ بِالْقَدَرِ وَمُدْمِنُ خَمْرٍ.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: در قیامت خدا به چهار گروه نظر رحمت نخواهد کرد:
1 ـ عاق والدین
2 ـ منّت گذار
3 ـ منکر قضاء و قدر
4 ـ شرابخوار
مجازات عـاقّ والـدین
35 قالَ رَسولُ اللّهُ صلی الله علیه و آله:
ثَلاثَةٌ مِنَ الذُّنُوبِ تُعْجَلُ عَقُوبَتُها وَلاتُؤَخَّرُ اِلَى
الاخِرَةِ: عُقُوقُ الْوالِدَیْنِ، وَ الْبَغْىُ عَلَى النّاسِ وَکُفْرُ
الاِْحْسانِ.
پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: کیفر سه گناه به قیامت نمى ماند (یعنى در همین دنیا مجازات مى شود.)
1 ـ عاق پدر و مادر
2 ـ ظلم و تجاوز به مردم
3 ـ ناسپاسى در مقابل احسان و نیکى.
عـاقّ والـدین
36 عَن اَبِى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ: اَلذُّنُوبُ الّتِى تَظْلِمُ الْهَواءَ عُقُوقُ الْوالِدَیْنِ.
امام صادق علیه السلام فرمود: از گناهانى که هوا را تیره و تار مى کند عاقّ والدین شدن است.
شـقاوت عـاقّ والـدین
37 قالَ الصّادِقُ علیه السلام: عُقُـوقُ الْـوالِدَیْنِ مِنْ الْـکَبائِرِ لاَِنَّ اللّهَ (عَزَوَجَلَّ) جَـعَلَ الْــعاقَّ عَـصِیّا شَـقِیّا.
امام صادق علیه السلام فرمود: عاقّ پدر و مـادر شدن از گــناهان کبیره است، زیرا خداوند متعـال عاقّ والدین را گنـاهکارِ شـقى شمرده است.
هـلاکت عـاقّ والـدین
38 عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام:
اِنَّ رَسُـولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله حَضَـرَ شـابّا عِنْـدَ
وَفـاتِهِ فَقالَ لَهُ: قُلْ: لااِلهَ اِلاَّاللّهُ، قـالَ: فَاعْـتَقَلَ
لِسـانُهُ مِـرارا فَقـالَ لاِِمْـرَئَةٍ عِنْـدَ رَأسِهِ: هَـلْ لِهذا
اُمٌّ؟ قـالَتْ: نَعَمْ اَنـَا اُمُّـهُ، قالَ: اَفَـساخِـطَةٌ اَنْـتِ
عَلَیْهِ؟ قالَتْ: نَعَـمْ ما کَلَّمْتُهُ مُنْـذُسِتَّ حِجَجٍ، قـالَ
لَـها: اِرْضـى عَـنْهُ، قـالَتْ: رَضـِىَ اللّهُ عَـنْهُ بِرِضـاکَ یـا
رَسُولَ اللّهِ: فَقالَ لَهُ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: قُلْ:
لااِلَهَ اِلاَّاللّهُ قالَ: فَقـالَهَا ... ثُمَّ طَفَى …
امام صادق علیه السلام فرمود: هنگام مرگ جوانى، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله کنار بستر او حضور یافتند و به جوان فرمودند: بگو لااِلهَ اِلاَّاللّهُ، فرمود: زبانش بند آمد، چند بار تکرار کرد ولى زبان او بند شد، پیامبر صلی الله علیه و آلهبه زنى که کنار جوان بود فرمود: آیا این جوان مادر دارد؟ زن گفت: بله، من مادر او هستم، فرمود: آیا از او ناراضى هستى؟ زن گفت: بله شش سال است با او صحبت نکرده ام، فرمود: از او راضى شو، زن گفت: یارسول اللّه بخاطر رضایت تو خدا از او راضى شود. (من از او راضى شدم) سپس پیامبر صلی الله علیه و آله بجوان فرمود: بگو لااِلَهَ اِلاَّاللّهُ، جوان در این هنگام گفت: لااِلهَ اِلاَّاللّهُ و پس از لحظاتى مرد.
اعـمال عـاقّ والـدین
39 قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: یُقالَ لِلْعاقِّ اِعْمَلْ ما شِئْتَ فَاِنِّى لااَغْفِرُ لَکَ وَیُقالُ لِلْبارِّ اِعْمَلْ ما شِئْتَ فَاِنِّى سَاَغْفِرُلَکَ.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: به عاقّ والدین از (طرف خدا) گفته مى شود: هر کارى مى خواهى انجام بده دیگر تو را نمى بخشم و به نیکوکار (نسبت به پدر و مادر) هم گفته مى شود: هر چه مى خواهى انجام ده تو را مى بخشم.
نیکى به والدین و آمرزش گناه
40 قالَ عَلِىُّ بْنُ الْحُسَیْنِ علیه السلام:
جاءَ رَجُلٌ اِلَى النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله فَقالَ: یا رَسُولَ
اللّهِ ما مِنْ عَمَلٍ قَبِیحٍ اِلاَّ قَدْ عَمِلْتُهُ فَهَلْ لِى
تَوْبَةٌ؟ فَقالَ لَهُ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: فَهَلْ مِنْ
والِدَیْکَ اَحَدٌ حَىٌّ؟ قالَ: اَبى: قالَ: فَاذْهَبْ فَبِرَّهُ قالَ:
فَلَمّا وَلّى قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: لَوْ کانَتْ
اُمُّهُ.
امام سجاد علیه السلام فرمود: مردى خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله رسید و گفت: اى رسول خدا، من هیچ کار زشتى نمانده که انجام نداده باشم، آیا مى توانم توبه کنم؟ رسولخدا صلی الله علیه و آله فرمود: آیا هیچیک از پدر و مادرت زنده هستند؟ گفت: بله، پدرم. حضرت فرمود: برو باو نیکى کن (تا آمرزیده شوى). وقتى او راه افتاد پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: کاش مادرش زنده بود. (یعنى اگر او زنده بود و به او نیکى مى کرد، زودتر آمرزیده مى شد).
قم ـ محمود شریفى
11 ذیقعده 1416 روز میلاد امام هشتم علیه السلام
و 12 فروردین 1375 روز جمهورى اسلامى
